Soortenschat
Kindercanon van de natuur in de Lage Landen

Door | juli 12, 2022

Een boek over de geuren, kleuren en geluiden van planten en dieren

Je gaat pas van iets houden als je ermee omgaat, als je het leert kennen. De natuur heeft het heel hard nodig dat we van haar houden. Maar vaak gaan we haar ver zoeken, zien we het te groots.
Het boek ‘Soortenschat, Kindercanon van de natuur in de Lage Landen’ van Geert-Jan Roebers,  verrukkelijk en gevoelig geïllustreerd door Pieter Fannes, laat juist de natuur zien zoals die gelukkig nog dagelijks op ons pad komt.

Bomen, verrassende struiken, vele soorten grassen en kleurrijke bloemen zijn overal te vinden. Langs straten en wandelwegen, in parken, plantsoenen en tuintjes. Genieten kan altijd, maar als je ze kunt herkennen en als oude vrienden benoemen wordt het helemaal gezellig.

Iedereen kijkt verliefd naar geurende rozen of andere tuinbloemen. Evenwel, een boek als ‘Soortenschat’ tilt sprieterige grassen of buurtplanten op tot hun niveau. Want wist je dat de uitgebloeide bloempjes van het herderstasje hartvormige blaadjes worden? De tekeningen van Pieter Fannes zijn juist en sensitief. Je maakt moeiteloos de stap van het boek naar de natuur en krijgt bijvoorbeeld weer zin om met de pluizenbol van een uitgebloeide paardenbloem een luchtballet van zaadjes te  toveren. Je leert de fascinerende familie van de paddenstoelen beter kennen. Van vliegenzwam tot elfenbankje lijken ze allemaal in een sprookje thuis te horen.

Vreugdesprongetje

Insecten zijn er steeds minder en lijken bovendien niet zo interessant. Tot wanneer je ze van dichtbij bekijkt en weet wat zij met hun leventje doen en wat ze voor ons betekenen. ‘Soortenschat’ is de gids die ons de ogen opent voor de schatten van de natuur die we niet graag zouden missen.

Niet gedomesticeerde zoogdieren verstoppen zich wijselijk voor ons. Nochtans zou je een vreugdesprongetje moeten maken als je een egel in je tuin vindt of de vleermuizen in hun schichtige vlucht ziet. Soortenschat helpt je zelfs om sympathie op te vatten voor de pokdalige pad die wel eens over je terras durft te klauteren.

Het water onder ons is ook al dicht bevolkt gebied, met wat geluk zie je een snoek of een paling. En als het lekker warm wordt, vliegen libellen hun sierlijke vlucht. Een meerkoet van een waterhoen onderscheiden? Dan komt ‘Soortenschat’ van pas, kenmerken en verschillen worden in woord en zeker ook in beeld gevat. Wie weet spot je een ijsvogel. Of een grijze zeehond als je aan zee bent. ‘Soortenschat’ leert je bijvoorbeeld dat hij een droevige blik heeft terwijl de gewone zeehond alleen maar verbaasd kijkt.

Met jonge kinderen en ‘Soortenschat’ heb je altijd wat om naar uit te kijken en te vertellen. Zeker weten dat grote mensen er evenveel plezier aan beleven.

Verbeelding

Pieter Fannes is behalve graficus en illustrator doctor in de pedagogiek. Er blijkt een mooie samenhang tussen al die bezigheden te bestaan. Want zowel wanneer de illustrator een boek maakt over de rijkdom van de natuur als wanneer de academicus een thesis schrijft, zoekt hij naar een manier om onze hellende wereld een tikje in de goede richting te geven. Verbeelding als trigger voor creativiteit speelt altijd haar rol.

Voor het behalen van zijn doctoraat in 2019 schreef hij een thesis over de geschiedenis van creativiteit in de pedagogie met als titel ‘Creative Anxiety, A conceptual history of creativity in education’. Daarin onderzoekt hij hoe zowel de deskundigen als de samenleving naar creativiteit bij kinderen kijken, wat ze ervan verwachten en hoe ze haar willen kanaliseren.

Creativiteit is bij alle kinderen aanwezig, onafgezien van hun intelligentieniveau, maar het is een kwetsbaar kenmerk. De verbeelding waaruit ze ontstaat werd alvast in de tweede helft van de twintigste eeuw schools aangepakt en helemaal of gedeeltelijk weggedrukt.

Aan de basis daarvan ligt de ambivalentie waarmee naar creativiteit wordt gekeken. Men is bang dat ze teveel verandering in de bestaande orde teweeg brengt. Terwijl ze even goed als voorwaarde wordt gezien om de problemen waarmee we te maken hebben op te lossen.

In het besluit van de doctoraatsthesis stelt Fannes dat die problemen stuk voor stuk het gevolg zijn van politieke keuzes maar ook van creatieve beslissingen. Van plastic bestek over pesticides naar SUV’s en atoombommen, we hebben het allemaal zelf uitgevonden en het draagt bij aan onze eigen ondergang. Of zoals wel eens wordt geopperd, ‘als alle insecten zijn uitgestorven zal het slechts vijftig jaar duren voor alle leven op aarde verdwijnt, wanneer de mensheid is weggevaagd, zal binnen de vijftig jaar alle leven op aarde weer opbloeien.’

Misschien maakt verbeelding de ultieme verzoening van de mens met zijn wereld ooit mogelijk.

De kinderen ondersteunen in hun wil om te creëren en de wereld te veranderen, veronderstelt dat we nadenken over welke problemen we willen aanpakken en welke verbeelding we wensen te stimuleren. Verbeelding als bron van sociale verandering hoeft dan niet gevreesd te worden, zelfs niet als die radicaal is, schrijft Pieter Fannes.

‘Soortenschat, Kindercanon van de natuur in de Lage Landen’ is uitgegeven bij Gottmer, telt 152 blz. En kost 24,99 euro.